10. Paccayasuttaṃ
20. Sāvatthiyaṃ viharati…pe… “paṭiccasamuppādañca vo,
bhikkhave, desessāmi paṭiccasamuppanne ca dhamme. Taṃ suṇātha, sādhukaṃ manasi
karotha, bhāsissāmī”ti. “Evaṃ, bhante”ti kho te bhikkhū bhagavato paccassosuṃ.
Bhagavā etadavoca–
“Katamo ca, bhikkhave, paṭiccasamuppādo? Jātipaccayā, bhikkhave,
jarāmaraṇaṃ. Uppādā vā tathāgatānaṃ anuppādā vā tathāgatānaṃ, ṭhitāva sā dhātu
dhammaṭṭhitatā dhammaniyāmatā idappaccayatā. Taṃ tathāgato abhisambujjhati
abhisameti. Abhisambujjhitvā abhisametvā ācikkhati deseti paññāpeti paṭṭhapeti
vivarati vibhajati uttānīkaroti. ‘Passathā’ti cāha– ‘jātipaccayā, bhikkhave,
jarāmaraṇaṃ”’.
“Bhavapaccayā, bhikkhave, jāti…pe… upādānapaccayā, bhikkhave, bhavo…
taṇhāpaccayā, bhikkhave, upādānaṃ… vedanāpaccayā, bhikkhave, taṇhā…
phassapaccayā, bhikkhave, vedanā… saḷāyatanapaccayā, bhikkhave, phasso…
nāmarūpapaccayā, bhikkhave, saḷāyatanaṃ… viññāṇapaccayā, bhikkhave, nāmarūpaṃ…
saṅkhārapaccayā, bhikkhave, viññāṇaṃ… avijjāpaccayā, bhikkhave, saṅkhārā uppādā
vā tathāgatānaṃ anuppādā vā tathāgatānaṃ, ṭhitāva sā dhātu dhammaṭṭhitatā
dhammaniyāmatā idappaccayatā. Taṃ tathāgato abhisambujjhati abhisameti
Abhisambujjhitvā abhisametvā ācikkhati deseti paññāpeti paṭṭhapeti vivarati
vibhajati uttānīkaroti. ‘Passathā’ti cāha ‘avijjāpaccayā, bhikkhave, saṅkhārā’.
Iti kho, bhikkhave, yā tatra tathatā avitathatā anaññathatā idappaccayatā– ayaṃ
vuccati, bhikkhave, paṭiccasamuppādo.
“Katame ca, bhikkhave, paṭiccasamuppannā dhammā? Jarāmaraṇaṃ, bhikkhave,
aniccaṃ saṅkhataṃ paṭiccasamuppannaṃ khayadhammaṃ vayadhammaṃ virāgadhammaṃ
nirodhadhammaṃ. Jāti, bhikkhave, aniccā saṅkhatā paṭiccasamuppannā khayadhammā
vayadhammā virāgadhammā nirodhadhammā. Bhavo, bhikkhave, anicco saṅkhato
paṭiccasamuppanno khayadhammo vayadhammo virāgadhammo nirodhadhammo. Upādānaṃ
bhikkhave…pe… taṇhā, bhikkhave… vedanā, bhikkhave… phasso, bhikkhave…
saḷāyatanaṃ, bhikkhave… nāmarūpaṃ, bhikkhave… viññāṇaṃ bhikkhave… saṅkhārā,
bhikkhave… avijjā, bhikkhave, aniccā saṅkhatā paṭiccasamuppannā khayadhammā
vayadhammā virāgadhammā nirodhadhammā. Ime vuccanti, bhikkhave,
paṭiccasamuppannā dhammā.
“Yato kho, bhikkhave, ariyasāvakassa ‘ayañca paṭiccasamuppādo, ime ca
paṭiccasamuppannā dhammā’ yathābhūtaṃ sammappaññāya sudiṭṭhā honti, so vata
pubbantaṃ vā paṭidhāvissati– ‘ahosiṃ nu kho ahaṃ [nu khvāhaṃ
(syā. kaṃ. pī. ka.)] atītamaddhānaṃ, nanu kho ahosiṃ atītamaddhānaṃ, kiṃ
nu kho ahosiṃ atītamaddhānaṃ, kathaṃ nu kho ahosiṃ atītamaddhānaṃ, kiṃ hutvā kiṃ
ahosiṃ nu kho ahaṃ atītamaddhānan’ti; aparantaṃ vā upadhāvissati [apadhāvissati (ka.)]– ‘bhavissāmi nu kho ahaṃ
anāgatamaddhānaṃ, nanu kho bhavissāmi anāgatamaddhānaṃ kiṃ nu kho bhavissāmi
anāgatamaddhānaṃ, kathaṃ nu kho bhavissāmi anāgatamaddhānaṃ, kiṃ hutvā kiṃ
bhavissāmi nu kho ahaṃ anāgatamaddhānan’ti; etarahi vā paccuppannaṃ addhānaṃ
ajjhattaṃ kathaṃkathī bhavissati– ‘ahaṃ nu khosmi, no nu khosmi, kiṃ nu khosmi,
kathaṃ nu khosmi, ayaṃ nu kho satto kuto āgato, so kuhiṃ gamissatī’ti– netaṃ
ṭhānaṃ vijjati. Taṃ kissa hetu? Tathāhi, bhikkhave, ariyasāvakassa ayañca
paṭiccasamuppādo ime ca paṭiccasamuppannā dhammā yathābhūtaṃ sammappaññāya
sudiṭṭhā”ti. Dasamaṃ.
Āhāravaggo dutiyo.
Tassuddānaṃ–
Āhāraṃ phagguno ceva, dve ca samaṇabrāhmaṇā;
kaccānagotto
dhammakathikaṃ, acelaṃ timbarukena ca;
bālapaṇḍitato ceva, dasamo paccayena
cāti.